سیستم آبیاری در کشاورزی
آشنایی کلی از آبیاری کشاورزی
صنعت کشاورزی یکی از قدیمی ترین فعالیت های بشر می باشد.در صنعت کشاورزی،آبیاری به منظور افزایش تولید محصولات یکی از اساسی ترین بخش کشاورزی محسوب می شود.آبیاری کشاورزی باید به گونه ایی باشد که رطوبت خاک و گیاه حفظ شده و دچار کمبود آب نگردد.البته در آبیاری همانقدر که کمبود آب ،به گیاه صدمه میزند ،وجود رطوبت زیاد هم می تواند گیاه را از بین ببرد.
یکی از اهداف آبیاری در کشاورزی
یکی از اهداف آبیاری در کشاورزی ،کنترل رطوبت هوا و خاک و حتی دمای هوا می باشد که باعث کاهش آفات محصولات شده و باعث افزایش محصولات می گردد.
پیدایش سیستم آبیاری کشاورزی
با گسترش جمعیت و پیشرفت علم در صنعت ،سیستم های مدرن آبیاری ایجاد شد تا سرعت آبیاری بالا رفته و به نیروی انسانی کمتری وابسته باشد.
انواع روش های آبیاری در کشاورزی
در مجموع آبیاری کشاورزی به دو شاخه کلی طبقه بندی می گردد:
- آبیاری سطحی
- آبیاری تحت فشار
آبیاری سطحی
در این آبیاری ،آب به کمک نیروی جاذبه زمین یا نیروی ثقل در زمین کشاورزی پخش و توزیع می شود.البته اسم دیگر آبیاری سطحی ،آبیاری ثقلی نیز می باشد.
آبیاری تحت فشار
در این آبیاری که نیاز به تجهیزات و تاسیسات می باشد ،از پمپ و لوله (که اکثراً پلی اتیلن می باشد) برای انتقال و توزیع آب در سطح مزرعه استفاده می شود.
آبیاری سطحی و آبیاری تحت فشار نیز خود به روش های مختلفی طبقه بندی می شوند که در ادامه مقاله به آن ها اشاره می کنیم.
انواع روش های آبیاری سطحی
این آبیاری که قدیمی ترین روش در آبیاری می باشدبه سه طریق انجام می شود:
- آبیاری نواری
- آبیاری جویچه ای
- آبیاری کرتی
سه روش آبیاری فوق از لحاظ شکل و ظاهر خیلی شبیه هم هستند و فقط از لحاظ مکانیزم کارکرد با هم متفاوت می باشند.
محاسن آبیاری سطحی
- عدم نیاز به تجهیزات و تاسیسات زیاد
- سرمایه گذاری اولیه پایین
- عدم نیاز به مصرف انرژی جهت انتقال آب
معایب آبیاری سطحی
- در صورت نداشتن شیب مناسب زمین باید شیب بندی شده و هزینه بالایی دارد
- مصرف آب زیاد و نیاز به حجم زیاد آب
- پایین بودن راندمان این نوع آبیاری
- این نوع آبیاری در خاک های سبک و شنی مناسب نیستند.
انواع روش های آبیاری تحت فشار
این روش که جزء سیستم های نوین آبیاری بشمار می آید که به دو دسته کلی طبقه بندی می شود
- آبیاری بارانی
- آبیاری قطره ای
آبیاری بارانی:در این نوع آبیاری،آب بصورت قطرات باران از آبپاش ها خارج شده و بر روی گیاه و یا مزارع بارش می کند.
آبیاری قطره ای:در این نوع آبیاری ،آب به صورت قطره ای از قطره چکان خارج میگردد و در پای گیاه مینشیند.
تفاوت روش آبیاری بارانی و قطره ای
در آبیاری بارانی تمام مزرعه ،آبیاری می گردد ولی در آبیاری قطره ای ،فقط محدوده اطراف گیاه آبیاری می شود.آبیاری قطره ای که به آن آبیاری موضعی نیز می گویند راندمان بیشتری داشته و در مصرف آب صرفه جویی بیشتری می گردد.همچنین آبیاری بارانی به فشار آب بیشتری نسبت به آبیاری قطره ای نیاز دارد.
محاسن آبیاری تحت فشار
- راندمان بالای آبیاری
- پخش و توزیع آب بصورت یکنواخت
- عدم نیاز به نیروی انسانی
- قابلیت اتوماسیون بالا
- قابلیت آبیاری در زمین های ناهموار با شیب نامناسب
- امکان پخش کود یا سم همزمان با آبیاری
انواع آبیاری بارانی
آبیاری بارانی انواع مختلفی دارد که به شرایط کشاورزی بستگی داشته که به دو دسته کلی تقسیم بندی می شوند:
- کلاسیک (غیر مکانیزه)
- مکانیزه شده
انواع آبیاری قطره ای
آبیاری قطره ای را می توان به چهار دسته کلی طبقه بندی کرد:
- آبیاری قطره ای با آرایش ۱ ردیفه
- آبیاری قطره ای با آرایش ۲ ردیفه
- آبیاری قطره ای با روش لوپ یا حلقه
- آبیاری قطره ای با نوار تیپ
- آبیاری قطره ای بابلر
- آبیاری قطره ای تراوا
- آبیاری قطره ای زیر سطحی
- آبیاری قطره ای سفالی
- آبیاری قطره ای میکروجت
- آبیاری قطره ای موضعی مه پاش
- آبیاری قطره ای ثقلی
تمامی آبیاری های فوق که از خانواده قطره ای هستند ،در جزئیات فرهایی با هم دارند.از بین روش های فوق ۵ روش اول بیشترین کاربرد را در ایران دارد.در کشور های پیشرفته از تمامی روش های فوق در مکان های مختص آن استفاده می شود.
یکی از مشکلات آبیاری قطره ای،گرفتگی این سامانه می باشد که در ادامه مقاله درباره رفع آن صحبت می کنیم.
ضرورت پاکسازی سامانه آبیاری قطره ای
لوله ها و قطره چکان هایی که در آبیاری قطره ای مورد استفاده قرار گرفته اند،ممکن است توسط مواد آلی و مواد معدنی موجود در آب ،دچار گرفتگی شوند و سیستم آبیاری را مختل کنند.
بنابراین کسانی که از سیستم آبیاری قطره ای استفاده می کنند باید روش های پاکسازی لوله ها و قطره چکان ها را بلد باشند تا بتوانند از سیستم فوق نهایت استفاده مفید را بکنند.
روش های باز کردن گرفتگی لوله ها و قطره چکان ها
دو روش کلی برای شستوشوی لوله ها و قطره چکان ها وجود دارد،در صورتی که روش اول را در طی سال چند بار انجام دهیم نیازی نیست که روش دوم را انجام دهیم.
- شستوشو به وسیله آب
- شستوشو به وسیله مواد اسیدی
شستوشو به وسیله آب
در این شستو شو اول به وسیله در پوش تمامی قطره چکان ها را می بندیم،سپس در پوش انتهای لوله اصلی را باز می کنیم تا آب و رسوبات به راحتی خارج شوند.
با بستن قطره چکان ها و باز کردن شیرهای اصلی آب ورودی،فشار آب در سیستم آبیاری ،بالا رفته و تمام ذرات و گرفتگی های لوله اصلی به راحتی کنده شده و از انتهای لوله اصلی خارج می شوند.
حالا نوبت به شستوشوی قطره چکان ها می رسد.قطره چکان ها را با محلول اسید هیدروکلریک شستوشو می دهیم.با استفاده از یک قطره چکان ۳ الی۴ قطره اسید را به درون دریپرهای گرفته شده می ریزیم،سپس آب سیستم را باز می کنیم تا آب از قطره چکان ها خارج شود و گرفتگی برطرف شود.
در زمان کار با اسید هیدروکلریک باید تمامی نکات ایمنی از قبیل ،پوشیدن دستکش لاستیکی و زدن عینک محافظ چشمها ،رعایت شود تا سلامتی کاربر به خطر نیافتد.
شستوشو به وسیله مواد اسیدی
ابتدا یک ظرف پلاستیکی ۲۰ لیتری تهیه می کنیم ،سپس یک نسبت مناسب از آب و اسید تهیه می کنیم .نسبت مناسب برای شستوشوی سامانه آبیاری ph 2 می باشد.
وقتی توسط پی اچ سنج ،محلول را به نسبت مناسب در آوردیم ،توسط پمپ ،محلول را وارد لوله اصلی می کنیم.حدوداً یک ساعت محلول را داخل لوله ها به گردش در می آوریم تا مسیر کاملاً باز شود.
سپس سامانه آبیاری را مجدداً با آب شستوشو می دهیم تا مسیر لوله ها از اسید پاک شوند.یکی از مزایای شستوشوی اسیدی این است که همراه با باز شدن مسیر لوله ها ،باکتریها ومواد معدنی موجود در مسیرلوله ها پاکسازی می شوند.
مقاومت لوله های پلی اتیلن در برابر اسید شویی
لوله های پلی اتیلن یکی از بهترین لوله های بکار رفته در آبیاری قطره ای می باشد،مقاومت بالای این لوله ها در برابر مواد اسیدی و فشار ،یکی از شاخصه های عالیه این لوله ها بشمار می رود.
همچنین بخاطر مقرون به صرفه بودن و خاصیت های بالا بیشترین کاربرد را در آبیاری قطره ای دارند.
